امکان

 

حسام امیری

حسام امیری در این بخش سعی می‌کند از طریق مقایسه‌ی سینمای امریکا و فرانسه (دو نقطه کانونی تولد سینما) تمایز این دو جهان سینمایی را تعریف کند: در امریکا سینما هیچ «خارج»ی ندارد. امریکا یعنی سینما، سینما یعنی امریکا. در حالی‌که در فرانسه «خارجِ سینما» و «نا-سینما» چه در قالب سنت ریشه‌دار هنرهای دیگر و چه به لحاظ جهان‌بینی کلی اروپایی-فرانسوی حضوری پررنگ دارد. در این بحث، پیامدهای قابل تامل این تفاوت به تفصیل دنبال می‌شود تا تعریفی از این دو سینما ارائه شود.  

عادل مشایخی

عادل مشایخی در بحثی مفصل به تشریح این نکته می‌پردازد که مسئله‌ی فلسفی ژيل دلوز، فیلسوف فرانسوی معاصر، چه بوده که در دو کتاب سینمای خود به سراغ سینما و مفاهیمی مثل حرکت و زمان رفته است. پیشنهادی که در این بحث طرح می‌شود این است که مسئله را به صورت رابطه میان اندیشه و سینما ببینیم، اندیشیدن «با» سینما چطور ممکن است و سینما در مقام نا-فلسفه چه کمکی به فلسفه می‌تواند بکند. اگر همان‌طور که دلوز گفته قدرت سینما در این است که می‌تواند نسبت از هم‌گسسته میان جهان و انسان مدرن را بازآفرینی کند از چه طریقی این کار را انجام می‌دهد؟ صورت‌بندی‌های دیگر این مسئله هم در جریان بحث طرح می‌شوند: چه نسبتی میان اندیشه و عمل می‌تواند از زنجیره‌ي عادت‌ها و شاکله‌ی حسی-حرکتی فراتر برود و فضایی از امکان‌هایی بی‌سابقه ایجاد کند؟ چطور می‌توان به شکلی درون‌ماندگار به هستی اندیشید و گرفتار بازنمایی نشد؟ چه نسبتی می‌تواند میان جزء و کلی گشوده برقرار باشد؟
این بحث ضمن تشریح این مفاهیم، مسئله مهم دیگری را هم طرح می‌کند. اگر مفهوم طبقه نزد دلوز مفهومی مولار به شمار می‌آید چه تعریفی از پرولتاریا در فلسفه او حفظ می‌شود؟ با اتکا به مفهوم محوری «وضعیت نوری-صوتی ناب» در کتاب سینما دو دلوز به منزله‌ی تنگنایی که در آن کنش action (به معنای رفتار عادتمند و مطابق شاکله حسی-حرکتی) ناممکن می‌شود، و فضای امکان‌های بی‌سابقه‌ای برای عمل act (حرکت در جهت تغییر وضعیت و خلق امر نو) گشوده می‌شود، تعریف دیگری از پرولتاریا طرح می‌شود که دیگر مجموعه‌ای صلب با شرط تعلق خاص نیست و در نسبت با وضعیت پرولتری معنا می‌یابد. در خلال این بحث به فیلم قانون بازار ساخته استفان بریزه و فیلم‌های دیگری از تاریخ سینما پرداخته می‌شود.

صالح نجفی

صالح نجفی در این بخش به سراغ فیلم «شب من در خانه مود» اریک رومر می‌رود. فیلم عمدتا ماجرای دو راهی است که شخصیت اصلی فیلم در مواجهه با دو زن اصلی داستان با نام فرانسواز و مود تجربه می‌کند. فرانسوازِ داستان زنی است با موهای بلوند و شمایل غربی و مود زنی است با موهای مشکی و شمایلی الجزایری که بازیگر الجزایری-فرانسوی با نام هنری فرانسواز فابیان نقش آن را بازی می‌کند. صالح نجفی با اشاره به دو قطبی فرانسوازِ داستان و فرانسوازِ هنرپیشه و با وام‌گیری از آنچه آنری روسو نظریه‌پرداز فرانسوی «سندروم ویشی» در فرانسه بعد از جنگ جهانی دوم می‌خواند به تشریح دو پارگی حافظه فرانسوی می‌پردازد و با اشاره به مورالیست‌های فرانسوی مدنظر اریک رومر تعریفی از مورالیتی پیشنهاد می‌دهد که مطابق آن پاسکال را می‌توان یک لیبرتن و مود را همزاد مونث او به‌شمار آورد. 

صالح نجفی

صالح نجفی در این بخش ضمن اشاره به نمونه‌های مختلف، فیلم کمون (پاریس، 1871) پیتر واتکینز ساخته سال 1999 را کانون بحث خود قرار می‌دهد و ضمن تشریح حال و هوای حاکم بر عرصه سیاست فرانسه و نیز جریان‌های سینمایی در فرانسه آن زمان به این مسئله‌‌ی مهم می‌پردازد که راه‌حل واتکینز برای به تصویر کشیدن واقعه‌ای چون کمون پاریس چه بوده و چگونه این فیلم از لحظه‌ی انتخاب بازیگر تا لحظه‌ی توزیع و پخش آن ملهم از ایده‌هایی بوده که در خود کمون پاریس بالیده‌اند.